Wszawica głowowa (pediculosis capitis) to choroba pasożytnicza skóry wywoływana przez wesz głowową (Pediculus humanus capitis). Towarzyszy człowiekowi od wieków, przez niektórych naukowców jest wręcz uznawana za jedną z najstarszych chorób ludzi. Dawniej powszechnie kojarzono ją z brakiem higieny i niskim statusem społecznym, natomiast dziś wiemy, że z problemem wszy na głowie może się zetknąć w zasadzie każdy, niezależnie od wieku, stanu posiadania, częstotliwości mycia włosów czy wykonywanego zawodu.

Wszawica jest chorobą dobrze rozpoznaną, natomiast trudno jest oszacować dokładną skalę jej występowania – wszystko przez to, że wiele osób ukrywa fakt zarażenia i nie zgłasza się do lekarza (głównie ze wstydu). Mimo to możemy podzielić się kilkoma interesującymi liczbami i danymi dotyczącymi wszawicy.

Choroba występująca na całym świecie

Wszawica jest chorobą o globalnym zasięgu. Występuje we wszystkich krajach świata, zarówno rozwijających się, jak i wysoko rozwiniętych. Co ciekawe, od lat obserwujemy rosnącą liczbę przypadków wszawicy w tych najbogatszych państwach, do których zaliczamy również Polskę.

Ogromna skala

Choć wszawicą można się zarazić w każdym wieku, to faktem jest, że najwięcej przypadków notujemy w grupie dzieci i młodzieży. Szacuje się, że co czwarte dziecko na świecie przynajmniej raz w życiu zarazi się wszawicą, co pokazuje, z jak dużą skalą problemu mamy do czynienia.

Jak zapobiegać wszawicy? 9 najważniejszych zasad profilaktyki tej choroby omawiamy w osobnym artykule.

Wszy – niewielkie, a tak problematyczne

Wszy głowowe to małe, bezskrzydłe owady pasożytnicze, które żyją na skórze głowy człowieka i żywią się jego krwią. Dorosła wesz osiąga długość od 2 do 4,7 mm, a samica w ciągu swego około 40-dniowego życia składa aż do 300 jaj (gnid), średnio około 8 dziennie.

Rozwój zarodkowy wszy trwa około tygodnia, po czym wykluwają się larwy, które od razu zaczynają żywić się krwią gospodarza. Proces przekształcania się larw w dorosłe wszy trwa około 14 dni. Gdy wszy dorosną, mogą natychmiast rozpocząć rozmnażanie, co sprawia, że wszawica szybko się rozprzestrzenia, szczególnie w dużych skupiskach ludzkich, takich jak szkoły czy przedszkola.

Przeczytaj osobny artykuł na naszej stronie i poznaj cykl życia wszy głowowej.

Częstotliwość występowania wszawicy w Polsce

Pomimo powszechnej dostępności preparatów odstraszających wszy, wszawica pozostaje dużym problemem zdrowotnym, również w naszym społeczeństwie. Zgodnie z danymi Narodowego Instytutu Zdrowia, współczynnik zapadalności na wszawicę do 2008 roku systematycznie wzrastał. Od tamtej pory choroba przestała być oficjalnie monitorowana, natomiast szacuje się, że skala jej występowania nadal jest znacząca.

Co więcej, z uwagi na to, że wszawica nie jest już monitorowana jako choroba zakaźna, dzieci mające wszy mogą wracać do placówek, co dodatkowo zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się infekcji.

Jedno z badań przeprowadzonych w 2012 roku wskazuje, że aż 45% dzieci uczęszczających do polskich placówek oświatowych mogło zetknąć się z wszawicą. To pokazuje, jak ogromne znaczenie ma nie tylko edukacja, ale także profilaktyka wszawicy.

Późne objawy usypiają czujność

Głównym objawem wszawicy jest świąd skóry głowy, który pojawia się na skutek reakcji alergicznej na ślinę i kał pasożyta. Swędzenie zwykle pojawia się w ciągu 7-10 dni od zarażenia. Do tego czasu nosiciel wszawicy może nie zauważyć niczego niepokojącego, co opóźnia rozpoczęcie leczenia i naraża na powikłania wszawicy, takie jak mikrourazy skóry, zakażenia bakteryjne czy nawet miejscowe łysienie spowodowane ciągłym pocieraniem włosów.

Wczesne wykrycie wszawicy jest kluczowe dla zahamowania rozprzestrzeniania się choroby wśród osób, z którymi nosiciel ma kontakt – czy to w domu, czy w żłobku, przedszkolu, szkole, w pracy etc.

W tzw. sezonie wszawicy, który trwa mniej więcej od września do późnej wiosny, warto przynajmniej raz w tygodniu dokładnie przeglądać włosy dzieci, zwłaszcza za uszami i w okolicy potylicy, szukając gnid oraz dorosłych osobników (można je zauważyć na białej chusteczce).

Dodatkowo należy pamiętać o tym, że wszy mogą przetrwać poza nosicielem nawet do 2 dni, stąd powszechne jest przenoszenie się pasożytów przez wspólnie używane przedmioty, takie jak szczotki do włosów, czapki, pościel czy ręczniki. Konieczne jest zatem, aby leczenie wszawicy nie ograniczało się tylko do stosowania odpowiedniego środka na wszy i gnidy, ale wiązało się także z dokładnym posprzątaniem całego domu oraz wypraniem w wysokiej temperaturze wszystkiego, z czym mógł mieć kontakt nosiciel choroby (włącznie z pluszowymi zabawkami).

Nie zapominamy również o profilaktyce wszawicy. Jej najważniejszym elementem jest stosowanie sprayu odstraszającego wszy, takiego jak Pipi Nitolic prevent plus, który zapewnia wysoki poziom ochrony przed ponownym zarażeniem.